ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΖΑΡΤΟΣ ΝΕΥΡΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ
2017- 9/2018
Σε συνεργασία με ακαδημαϊκά και ερευνητικά εργαστήρια (Τμήμα Νευροβιολογίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ, Τμήμα Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Πατρών, κ.α.), και νευρολογικές κλινικές (Αιγινήτειο Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και με πολλές άλλες Ελληνικές και διεθνείς κλινικές) δραστηριοποιούμαστε κυρίως στα ακόλουθα:
α. Ανάπτυξη νέων πολύ ευαίσθητων τεχνικών για τη διάγνωση της «οροαρνητικής μυασθένειας» (υπερευαίσθητες RIA για αντι-τιτίνη, αντι-AChR και αντι-MuSK αντισώματα, κυτταρικούς ανοσοπροσδιορισμούς για αντι-LRP4, αντι-MuSK και αντι-AChR αντισώματα, κ.α.).
β. Βελτιώσεις των τεχνικών διάγνωσης της οπτικής νευρομυελίτιδας (ΝΜΟ) για αντισώματα κατά AQP1, AQP4 και MOG, και μελέτη του ρόλου των αντι-MOG και αντι-AQP1 αντισωμάτων στην ασθένεια.
γ. Αναζήτηση νέων αυτοαντισωμάτων και αυτοαντιγόνων με πιθανή εμπλοκή τους σε νευρολογικές νόσους όπως αυτοάνοση εγκεφαλίτιδα.
Επίσης οι Σ. Τζάρτος και Ι. Τζάρτος συμμετέχουμε και σε ερευνητικές εργασίες και χρηματοδοτήσεις εκτός της Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική: όπως την μελέτη μηχανισμών πρόκλησης αυτοάνοσων νευρολογικών ασθενειών (όπως μυασθένειας, NMO και σκλήρυνσης κατά πλάκας), την θεραπεία της μυασθένειας, την δομή του AChR κ.α. με αξιόλογες δημοσιεύσεις (π.χ. για την κρυσταλλική δομή του ανθρώπινου AChR: Zouridakis et al., Nature Struct & Mol. Biol. 2014 και Kouvatsos et al. PNAS, 2016, και ανασκοπήσεις για τη μυασθένεια: Gilhus et al., Nature Reviews Neurology, 2016 και υπό έκδοση στο Nature Reviews Disease Primers, 2018).
Μερικές πρόσφατες ερευνητικές εργασίες και ευρήματα της Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική (σε συνεργασία με ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς) που αφορούν εξελίξεις στη διάγνωση αυτοάνοσων νευρολογικών νόσων συμπεριλαμβάνουν:
α. Αντι-τιτίνη αντισώματα σε "οροαρνητική" μυασθένεια - νέος ρόλος για ένα παλιό αντιγόνο (Hong et al. Eur. J Neurol. 2017 24:844-850; Cordts et al. J Neurol. 2017. 264:1193-1203)
Τα αντι-τιτίνη αντισώματα ανιχνεύονται με ELISA και αποτελούν δείκτη παρουσίας θυμώματος σε μυασθενείς ηλικίας <50 ετών, αλλά δεν συμβάλουν στη διάγνωση της μυασθένειας καθώς μέχρι πρόσφατα ανιχνεύονταν μόνο σε θετικούς σε αντι-AChR αντισώματα. Έχουμε αναπτύξει μια πολύ ευαίσθητη RIA για αντι-τιτίνη αντισώματα με την οποία πολλοί προηγουμένως τιτίνη-αρνητικοί οροί μυασθενών βρέθηκαν θετικοί, συμπεριλαμβανομένων αρκετών «τριπλά-οροαρνητικών» ασθενών. Αρχικά με αυτήν την RIΑ μελετήσαμε MG ορούς από 13 χώρες και βρήκαμε ότι το 13% (50/372) των τριπλά-οροαρνητικών μυασθενών είχαν αντι-τιτίνη αντισώματα. Κανένας από τους 121 υγιείς μάρτυρες ή τους 90 ασθενείς με μυοπάθεια δεν είχε αντι-τιτίνη αντισώματα, ενώ μόνο το 3,6% (7/193) των ασθενών με άλλες νευρολογικές νόσους είχε τέτοια αντισώματα (Stergiou et al. J. Neuroimm, 2016. 292:108-115). Ως εκ τούτου, προτείναμε ότι η RIA για αντι-τιτίνη αντισώματα είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για τη διάγνωση της μυασθένειας στους τριπλά-οροαρνητικούς ασθενείς.
Ποιο πρόσφατα εφαρμόσαμε αυτήν την τεχνική και σε δύο ακόμη μελέτες μας με οροαρνητικούς ασθενείς από Κίνα και Γερμανία και βρήκαμε 6% και 27% των AChR/MuSK οροαρνητικών ασθενών Κίνας (Hong et al.) και Γερμανίας (Cordts et al.), αντίστοιχα, είχαν αντι-τιτίνη αντισώματα. Επίσης εφαρμόζουμε την νέα μέθοδο ερευνητικά και για τους αντι-AChR οροαρνητικούς ασθενείς που μας ζητούν τον κλασσικό έλεγχο για αντι-τιτίνη αντισώματα και στις θετικές περιπτώσεις ενημερώνουμε τους θεράποντες ιατρούς.
β. Νέες πολύ ευαίσθητες RIA για αντι-AChR και αντι-MuSK αντισώματα (Hong et al. Eur. J Neurol. 2017 24:844-850)
Έχουμε πρόσφατα αναπτύξει υπερευαίσθητες RIA για αντι-AChR και αντι-MuSK αντισώματα οι οποίες ανιχνεύουν ~5-10 φορές χαμηλότερες συγκεντρώσεις των αντίστοιχων αντισωμάτων. Στις RIA αυτές υπερδεκαπλασιάζουμε την αναλογία της ποσότητας του υπό έλεγχο ορού προς το ραδιενεργό αντιγόνο με αποτέλεσμα τον αντίστοιχο πολλαπλασιασμό του σήματος. Το κύριο πλεονέκτημα αυτής της τεχνικής είναι ότι διευκρινίζει την παρουσία ή απουσία των αντισωμάτων στην περίπτωση αμφίβολου αποτελέσματος με την κλασική RIA. Πρέπει πάντως να τονιστεί ότι πρόκειται για επιβεβαίωση της παρουσίας των ειδικών αντισωμάτων και όχι επιβεβαίωση της μυασθένειας. Εφαρμόσαμε ήδη την τεχνική αυτή στη μελέτη Κινέζων οροαρνητικών μυασθενών (σε συνεργασία με δύο διεθνείς κλινικές) και ανιχνεύσαμε χαμηλούς τίτλους αντι-AChR αντισωμάτων στο 25% των «οροαρνητικών» μυασθενών.
Ήδη εφαρμόζουμε τις υπερευαίσθητες RIA και σε όλους τους ορούς ασθενών που μας έλεγχο αντι-AChR και αντι-MuSK αντισωμάτων, χωρίς επιπλέον χρέωση, και όποτε υπάρχει διαφωνία μεταξύ των δύο RIA, ή σε αμφίβολο αποτέλεσμα με την κλασική RIA, δίνουμε και το αποτέλεσμα της νέας RIA ως παρατήρηση.
γ. Ανάπτυξη πολύ εύκολης και ταχείας μεθόδου ανίχνευσης αντι-AChR και αντι-MuSK αντισωμάτων στην κλινική/ιατρείο για την άμεση διάγνωση της μυασθένειας (Trakas N & Tzartos S. J Immunol Methods. 2018. 460:107-112)
Αναπτύξαμε πρόσφατα μια ταχεία και πολύ απλή μέθοδο για την άμεση ανίχνευση αντι-AChR και αντι-MuSK αντισωμάτων εκτός εργαστηρίου, όπως στο ιατρείο και στην κλινική. Είναι μια πολύ απλή ELISA η οποία δεν χρειάζεται εργαστηριακά όργανα και μπορεί να πραγματοποιηθεί σε <1 ώρα, σε μη εξειδικευμένο χώρο εξέτασης από μη ειδικευμένο προσωπικό. Βασίζεται στη χρήση ραβδίων (immunostick) επικαλυμμένων με τα κύρια αυτοαντιγόνα της μυασθένειας, υποδοχέα ακετυλοχολίνης (AChR) και/η MuSK. Ένα ραβδίο βυθίζεται σε ~0,5 ml ορού ή αίματος του ασθενούς, ακολουθούν πλύσεις του ραβδίου με νερό, και επώαση με δύο διαδοχικά διαλύματα. Στην περίπτωση παρουσίας των ειδικών αντισωμάτων το ραβδίο αποκτά χρώμα το οποίο αξιολογείται με το μάτι. Η μέθοδος αυτή αποδείχθηκε αξιόπιστη για την ανίχνευση αντι-AChR και αντι-MuSK αυτοαντισωμάτων. Σε σύγκριση με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τις κλασσικές RIA, η ειδικότητά της για αντι-AChR αντισώματα ήταν 99% (102/103 αρνητικοί οροί) και η ευαισθησία της ήταν ~94%. Πειράματα μικρότερης κλίμακας έδειξαν οτι η μέθοδος είναι το ίδιο αποτελεσματική και για τα αντι-MuSK αντισώματα.
Είμαστε τώρα σε συνεννόηση με εξειδικευμένη εταιρεία του εξωτερικού για την ανάπτυξη του κατάλληλου διαγνωστικού κιτ για ευρεία χρήση από κλινικές, θεράποντες ιατρούς και μικρά διαγνωστικά εργαστήρια.
δ. AQP1 αντισώματα στην οπτική νευρομυελίτιδα (ΝΜΟ)(Türkoğlu et al. Clin Neuropathol. 2017 doi: 10.5414/NP3010052017)
Το κύριο αυτοαντιγόνο στην οπτική νευρομυελίτιδα (neuromyelitis optica, ΝΜΟ) είναι η aquaporin-4 (AQP4) η οποία εντοπίζεται στα αστροκύτταρα που ελέγχουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Ωστόσο, πολλοί ΝΜΟ ασθενείς δεν έχουν AQP4 αντισώματα. Τα αστροκύτταρα όμως εκφράζουν και aquaporin-1 (AQP1) και αναρωτηθήκαμε αν μερικοί ΝΜΟ ασθενείς έχουν AQP1 αντισώματα αντί για AQP4 αντισώματα. Αρχικά, σε συνεργασία με τον Αναπλ. Καθ. Νευρολογίας Κ. Κυλιντηρέα, βρήκαμε ότι πολλοί ασθενείς με πιθανή ΝΜΟ, ή με παρόμοια συμπτώματα, έχουν AQP1 αντισώματα (Tzartos J. et al, PLOS-1, 2013). Ακολούθησαν και άλλες δημοσιεύσεις από εμάς (Tuzun, Tzartos J., et al. Europ. Neurol., 2014. 72:271-272.) και άλλους επιβεβαιώνοντας την παρουσία των αντι-AQP1 αντισωμάτων (Long et al. J Neuroimmunol 2014, 273:103–110). Αντίθετα οι Schanda et al. (Neurol. Neuroimmunol. Neuroinflamm. 2015;2:e160; doi: 10.1212/NXI. 0000000000000160) δεν μπόρεσαν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη των αντι-AQP1 αντισωμάτων στην NMO με κυτταρικό ανοσοφθορισμό (CBA), αλλά σε επιστολή μας που συνοδεύει την δημοσίευσή τους εξηγούμε τους λόγους της αποτυχίας τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι πρόσφατα η ομάδα του E. Tuzun, σε συνεργασία με εμάς, βρήκαμε πρόσφατα ότι σε απομυελινωτική πλάκα ασθενούς NMO με αντι-AQP1 αντισώματα είχε εξαφανιστεί η AQP1 ενώ δεν είχε επηρεαστεί η AQP4 (Türkoğlu et al. Clin Neuropathol. 2017 doi: 10.5414/NP3010052017). Αυτή η παρατήρηση αποτελεί την πρώτη ένδειξη ότι τα AQP1 αντισώματα μπορούν να συμβάλλουν στην παθογένεια της ΝΜΟ.
Στη Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική ελέγχουμε πλέον όλους τους ορούς ασθενών που έρχονται στο εργαστήριό μας για διάγνωση NMO. Μόνο την τελευταία διετία έχουμε εντοπίσει 33 νέους ασθενείς με αντι-AQP1 αντισώματα και θα προχωρήσουμε, σε ερευνητική συνεργασία με όσους θεράποντες ιατρούς το επιθυμούν, στη μελέτη αυτών των περιστατικών για να καταλάβουμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της AQP1-ΝΜΟ.
ε. Γλοιακά και νευρωνικά αντισώματα σε ασθενείς με ιδιοπαθή ενδοκρανιακή υπέρταση
(Altıokka-Uzun et al. Neurol Sci. 2017. doi: 10.1007/s10072-017-3066-7)
Η κεφαλαλγία και οι οπτικές διαταραχές είναι τα κύρια συμπτώματα της ιδιοπαθούς ενδοκρανιακής υπέρτασης (ΙΕΥ) που χαρακτηρίζεται από αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση με άγνωστα αίτια. Διερωτηθήκαμε αν οι ασθενείς αυτοί έχουν αντισώματα κατά αντιγόνων της NMO (AQP4 και MOG) ή και μη χαρακτηρισμένων αντιγόνων της νευρωνικής μεμβράνης. Εξετάστηκαν οροί 34 ασθενών με ΙΕΥ και 40 υγειών, αλλά κανένας δεν εμφάνισε αντι-AQP4 ή αντι-MOG αντισώματα. Ωστόσο, οι οροί πέντε ασθενών με ΙΕΥ έδειξαν αντιδραστικότητα έναντι αντιγόνων μεμβράνης ιππόκαμπου αρουραίου και νευρώνων του φλοιού με ανοσοκυτταροχημεία. Είναι ενδιαφέρον ότι στη μαγνητική τομογραφία οι τρεις από τους πέντε ασθενείς είχαν μη ειδικές αλλοιώσεις στη λευκή ουσία, ενώ μόνο τέσσερις από τους υπόλοιπους 29 ασθενείς είχαν αυτές τις βλάβες (p = 0,048). Η συσχέτιση των ευρημάτων ανοσοκυτταροχημείας με την παρουσία αλλοιώσεων λευκής ουσίας μπορεί να υποδηλώνει ότι ανοσολογικοί παράγοντες συμβάλλουν στην παθογένεση της ΙΕΥ σε τουλάχιστον μερικούς από αυτούς τους ασθενείς.
στ. Είναι παθογόνα τα αντι-LRP4 αντισώματα στην πλάγια μυατροφική σκλήρυνση (ALS);
(Tuzun et al. Immunol. Lett. 2018, in press)
Στο παρελθόν δείξαμε ότι τα αντι-LRP4 αντισώματα απαντούν, επιπλέον από την μυασθένεια, και σε σημαντικό ποσοστό των ALS ασθενών (J. Tzartos et al. Ann. Clin Transl Neurol. 2013. doi: 10.1002/acn3.26). H παρατήρηση αυτή επιβεβαιώθηκε και από τουλάχιστον δύο ακόμη ερευνητικές ομάδες, αλλά είναι ακόμη άγνωστο αν αυτά τα αντισώματα παίζουν κάποιο παθογόνο ρόλο στην ALS. Είναι ενδιαφέρον ότι πρόσφατα δείξαμε ότι τα αντι-LRP4 αντισώματα των ALS ασθενών προσδένονται ειδικά σε νευρώνες και προσελκύουν παράγοντες του συμπληρώματος (Tuzun et al.). Τα αποτελέσματα αυτά υποδηλώνουν ότι τα αντι-LRP4 αντισώματα των ALS ασθενών θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν το σύστημα του συμπληρώματος μετά τη δέσμευση τους στους νευρώνες και ενδεχόμενα να συμβάλουν στην παθογένεια της νόσου.
ζ. Aντισώματα κατά των ακουαπορινών (AQPs) σε ασθενείς με σύνδρομο Sjögren
(Tzartos et al. Rheumatology. 2017. 56:2114-2122)
Οι ακουαπορίνες (AQP) απαντούν, επιπλέον από τα αστροκύτταρα, και σε αρκετούς άλλους ιστούς. Αρκετές AQPs (όπως οι 1, 5 και 8) απαντούν στους σιελογόνους αδένες και πιστεύεται ότι συμβάλλουν στις εκκρίσεις που σχηματίζουν το σάλιο. Η δυσλειτουργία των AQPs στους σιελογόνους αδένες μπορεί να συμβάλει στη δυσλειτουργία αυτών των αδένων στο σύνδρομο Sjögren (SS). SS και NMO φαίνεται να συνυπάρχουν σε ένα κοινό αυτοάνοσο περιβάλλον, ωστόσο αντι-AQP1 και αντι-AQP4 αντισώματα έχουν ανιχνευθεί μόνο στην NMO. Χρησιμοποιώντας 3 διαφορετικούς προσδιορισμούς (ELISA με συνθετικά πεπτίδια, RIA με ακέραιες AQPs και ανάλυση στυπώματος Western) αναζητήσαμε αντισώματα κατά των AQPs 1,3,4,5,8 και 9 στους ορούς 34 ασθενών SS χωρίς νευρολογικά ευρήματα. Βρέθηκαν συνολικά 13 (38,2%) ασθενείς με αντισώματα κατά των εξωκυτταρικών περιοχών της AQP1 (δύο ασθενείς), AQP3 (ένας ασθενής), AQP8 (έξι ασθενείς) ή AQP9 (τέσσερις ασθενείς). Αντίθετα, κανένας από τους 106 υγιείς μάρτυρες ή 68 ασθενείς με άλλες αυτοάνοσες ασθένειες δεν είχε αντι-AQP αντισώματα. Ασθενείς με αντι-AQP αντισώματα είχαν σημαντικά πιο σοβαρή ξηροφθαλμία από τους οροαρνητικούς, που υποδηλώνει έναν πιθανό παθογόνο ρόλο αυτών των αντισωμάτων σε ασθενείς με SS.
Ερευνητικές Χρηματοδοτήσεις στη Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική
α. Χρηματοδότηση από την ΓΓΕΤ έργου με τίτλο «Ανάπτυξη εργαλείων σχετικών με την κατανόηση και διάγνωση νευροανοσολογικών παθήσεων». Συνεργασία Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική με Ε.Ι. Παστέρ (συντονιστής η Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική) από Ελληνικής πλευράς και με την κλινική του Καθ. Δ. Καρούση στο Ισραήλ (2013-2015).
Η χρηματοδότηση αφορούσε κυρίως την προώθηση των ερευνών μας προς την ανάπτυξη νέων διαγνωστικών για την οπτική νευρομυελίτιδα (αντισώματα κατά της ακουαπορίνης-1) και τη μυασθένεια.
β. Συμμετοχή σε χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (έργο: Muscle Stress Relief) (2016-2020)
Η Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική συμμετέχει σε μεγάλο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (RISE) από 10 ευρωπαϊκά ακαδημαϊκά εργαστήρια και 6 μικρομεσαίες εταιρείες, με τίτλο Muscle Stress Relief (ο Σ. Τζάρτος, είναι μέλος του 3μελούς Executive Board). Η δική μας συμβολή αφορά κυρίως τη μελέτη των αντι-τιτίνη αντισωμάτων στη μυασθένεια, και τη βελτίωση των τεχνικών ανίχνευσης αυτών των αντισωμάτων με RIA τα οποία αναμένεται να αποτελέσουν ένα νέο βιοδείκτη για την οροαρνητική μυασθένεια. Επίσης αφορά την ανάπτυξη απλής και ταχείας ανίχνευσης αντι-AChR και αντι-MuSK αντισωμάτων για χρήση από τον θεράποντα ιατρό, όπως αναφέρεται παραπάνω.
γ. Χρηματοδότηση Υπουργείου Παιδείας - Δράση «ΕΡΕΥΝΩ-ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ» ΕΠΑνΕΚ. Κωδικός Έργου Τ1ΕΔΚ-05024, με τίτλο: Βιοδείκτες σε αυτοάνοσα νευρολογικά νοσήματα (Neuromarkers).
Συνεργασία της Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική με το Ε. Ι. Παστέρ. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθ. Σωκράτης Τζάρτος (Τζάρτος ΝευροΔιαγνωστική), Συντονιστής: Δρ. Π. Ζησοπούλου (Ε. Ι. Παστέρ). 2018-2021.
Το NeuroMarkers στοχεύει στην ανάπτυξη νέων διαγνωστικών δοκιμασιών για την ανίχνευση νέων αντισωμάτων έναντι νευρωνικών νικοτινικών υποδοχέων της ακετυλοχολίνης (AChRs) που θα χρησιμοποιούνται ως βιοδείκτες για τη παρακολούθηση νευροανοσολογικών παθήσεων. Οι νευρωνικοί AChRs διακρίνονται σε πολλούς υπότυπους και είναι ευρέως κατανεμημένοι στο νευρικό σύστημα. H απώλεια ή δυσλειτουργία νευρωνικών AChRs, σχετίζεται με πολλές νευρολογικές και νευροψυχιατρικές ασθένειες, όπως Parkinson, Alzheimer, αυτισμό, σχιζοφρένεια κ.α. Πρόσφατα, αυτοαντισώματα έναντι άλλων συναπτικών υποδοχέων, συνδέθηκαν με την πρόκληση συμπτωμάτων της αυτοάνοσης εγκεφαλίτιδας και συναφών συνδρόμων (autoimmune encephalitis and related syndromes, AES). Ωστόσο, πολλοί AES ασθενείς είναι οροαρνητικοί για τα γνωστά αντισώματα. Οι νευρωνικοί AChRs αποτελούν υποψήφια αυτοαντιγόνα στην AES, καθώς είναι σημαντικοί στη διανευρωνική επικοινωνία στον εγκέφαλο. Στόχος μας είναι, με τη σύμφωνο γνώμη ασθενών και τη συνεργασία των θεραπόντων ιατρών, η αναζήτηση αντισωμάτων κατά των νευρωνικών AChRs σε «οροαρνητικούς» ασθενείς με πιθανή AES, η μελέτη της δράσης τους και ο ρόλος τους ως διαγνωστικοί δείκτες.
Επιπλέον οι Σ. Τζάρτος και Ι. Τζάρτος την περίοδο 2017-18 έλαβαν και τις παρακάτω ερευνητικές χρηματοδοτήσεις:
- Ελληνική Ακαδημία Νευροανοσολογίας. Αντισώματα κατά της ακουαπορίνης-1 στην οπτική νευρομυελίτιδα. 2016-2017. Συνυπεύθυνοι: Σωκράτης Τζάρτος, Κωνσταντίνος Κυλιντηρέας και Ιωάννης Τζάρτος.
- Association Francaises des Myopathies (AFM). Preclinical assessment of an antigen-specific therapeutic approach for MG. 2017-2019. Σωκράτης Τζάρτος (στο Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών)
- Εταιρεία Toleranzia, Σουηδία: Treatment of Experimental autoimmune MG. 2016-2017. Σωκράτης Τζάρτος και ερευνητής του Ε.Ι. Παστέρ (στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ).
Καλεσμένοι ομιλητές και διοργανωτές Επιστημονικών Συνεδρίων κατά την περίοδο 2017-18
Α. Ιωάννης Τζάρτος
- 4ο Διακλινικό Συμπόσιο για την Σκλήρυνση κατά Πλάκας – η νέα εποχή στη θεραπεία της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας. 26-27/5/2017. Θεσσαλονίκη.
- 11th World Congress on Controversies in Neurology (CONy), Chairperson σε plenary lectures, March 23-26, 2017. Athens, Greece.
- 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ακαδημίας Νευροανοσολογίας. Καλεσμένος ομιλητής για δύο ομιλίες: α. Αστροκύτταρα και απομυελίνωση. β. Αντισώματα κατά της ακουαπορίνης-1 στο φάσμα ασθενειών της οπτικής νευρομυελίτιδας. 14-17 Δεκεμβρίου 2017, Θεσσαλονίκη.
- 3ο Συμπόσιο Νευρολογίας Στρατιωτικών Νοσοκομείων. Horror Autotoxicus. Τίτλος ομιλίας: Aυτοαντισώματα στη διάγνωση της μυασθένειας και των νοσημάτων του φάσματος οπτικής νευρομυελίτιδας. 12-14 Απριλίου 2018, Σπέτσες.
- Ημέρες Νευρολογίας 2018. Ινστ. Πρόληψης Εκπαίδευσης και Έρευνας Νευρολογικών Νοσημάτων. Διάλεξη: Αυτοάνοσες εγκεφαλοπάθειες. 2-4 Μαρτίου, Λάρισα
- Ημέρες Νευρολογίας - Διημερίδα Κλινικής Νευροανοσολογίας. Αττικό Ινστιτούτο Νευρολογικών Επιστημών. Τίτλος ομιλίας: Αυτοάνοσες εγκεφαλίτιδες εξ εξωκυτταρίων αντιγόνων. Κλινική, ανοσολογική και θεραπευτική προσέγγιση. 4-5 Μαϊου 2018, Αθήνα.
- 26ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχιατρικής. Ομιλητής σε Στρογγυλή Τράπεζα. Τίτλος ομιλίας: Αυτοάνοσες εγκεφαλίτιδες: κλινική και διαγνωστική προσέγγιση από την πλευρά του νευρολόγου. 17-20 Μαϊου 2018. Κως.
- International Joint Israel - Greek (& Italian & Turkish) Societies NeuroImmunology Meeting. Talk title: Anti-MOG related syndromes: The Greek data. 27-30 Sept. 2018, Crete
- 5o Διακλινικό Συμπόσιο για τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας, με θέμα «Θεραπευτικά διλήμματα και επιλογές στην κλινική πράξη». Τίτλος ομιλίας: «Νεότερα δεδομένα στο φάσμα ασθενειών με αντι-MOG αντισώματα». 9-11 Νοεμβρίου 2018. Θεσσαλονίκη
Β. Σωκράτης Τζάρτος
- Nicotinic Acetylcholine Receptors. Chairman of the Organizing Committee and member of the International Advisory Board. 2017 - 7-11 May 2017, Crete, Greece.
- Eπιστημονική Ημερίδα για τη Μυασθένεια – Σύλλογος Μυασθενών Ελλάδος. Τίτλος ομιλίας “ Γνωρίζοντας την μυασθένεια”. Αθήνα 4/3/2018
- International Joint Israel – Greek (& Italian - Turkish) Societies NeuroImmunology Meeting. Session Chairman and lecturer on: New autoantibodies in neuromuscular diseases. 27-30 Sept. 2018, Crete.
Πρόσφατες δημοσιεύσεις (2017-18)
Πρόσφατες δημοσιεύσεις μας που αναπτύσσονται παραπάνω:
Altıokka-Uzun G, Erdağ E, Baykan B, Tzartos J, Gezen-Ak D, Samancı B, Dursun E,
Zisimopoulou P, Karagiorgou K, Stergiou C, Şahin E, Ekizoğlu E, Kürtüncü M, Tüzün
E.Glial and neuronal antibodies in patients with idiopathic intracranial hypertension.
Neurol Sci. 2017 Jul 21. doi:10.1007/s10072-017-3066-7.
Cordts I, Bodart N, Hartmann K, Karagiorgou K, Tzartos JS, Mei L, Reimann J, Van Damme P, Rivner MH, Vigneron A, Weis J, Schulz JB, Tzartos SJ, Claeys KG. Screening for lipoprotein receptor-related protein 4-, agrin-, and titin-antibodies and exploring the autoimmune spectrum in myasthenia gravis. J Neurol. 2017 Jun;264(6):1193-1203. doi: 10.1007/s00415-017-8514-z.
Hong Y, Zisimopoulou P, Trakas N, Karagiorgou K, Stergiou C , Skeie GO, Hao H, Gao X, Owe J, Zhang X, Yue Y-X, Romi F, Li H-F, Gilhus N, Tzartos S. Multiple antibody detection in “seronegative” myasthenia gravis patients. Eur J Neurol 2017. 24(6):844-850. doi: 10.1111/ene.13300.
Trakas N, Tzartos SJ. Immunostick ELISA for rapid and easy diagnosis of myasthenia gravis. J Immunol Methods. 2018. 460:107-112. doi: 10.1016/j.jim.2018.06.016.
Tzartos J, Stergiou C, Daoussis D, Zisimopoulou P, Andonopoulos AP, Zolota V, Tzartos S. Antibodies to aquaporins are frequent in patients with primary Sjögren's syndrome. Rheumatology. 2017 Dec 1;56(12):2114-2122. doi: 10.1093/rheumatology/kex328.
Türkoğlu R, Lassmann H, Aker FV, Tzartos J, Tzartos S, Tüzün E. Recurrent tumefactive demyelinating lesions: a pathological study. Clin Neuropathol. 2017. doi: 10.5414/NP301005.
Tüzün E, Gezen-Ak D, Tzartos J, Dursun E, Giriş M, Zisimopoulou P, Karagiorgou K, Yetimler B, Küçükali CI, İdrisoğlu HA. LRP4 antibody positive amyotrophic lateral sclerosis patients display neuropil-reactive IgG and enhanced serum complement levels. Immunol. Lett. 2018, inpress.
Πρόσφατες δημοσιεύσεις μας που δεν αναπτύσσονται παραπάνω:
Breza M, Smyrni N, Koutsis G, Anagnostou E, Tzartos J, Velonakis G, Kokkinis C, Kilindireas C, Papavasiliou A and Kotsalis C. Ocular flutter as presenting manifestation of pediatric MOG antibody-associated demyelination: A Case Report. Multiple Sclerosis Journal. 2018 In press.
Giastas P, Zouridakis M, Tzartos SJ. Understanding structure-function relationships of the human neuronal acetylcholine receptor: insights from the first crystal structures of neuronal subunits. Br J Pharmacol. 2018 Jun;175(11):1880-1891. doi: 10.1111/bph.13838.
Hong Y, Skeie GO, Zisimopoulou P, Karagiorgou K, Tzartos SJ, Gao X, Yue YX, Romi F, Zhang X, Li HF, Gilhus NE. Juvenile-onset myasthenia gravis: autoantibody status, clinical characteristics and genetic polymorphisms. J Neurol. 2017 May;264(5):955-962. doi: 10.1007/s00415-017-8478-z.
Koneczny I, Stevens JA, De Rosa A, Huda S, Huijbers MG, Saxena A, Maestri M, Lazaridis K, Zisimopoulou P, Tzartos S, Verschuuren J, van der Maarel SM, van Damme P, De Baets MH, Molenaar PC, Vincent A, Ricciardi R, Martinez-Martinez P, Losen M. IgG4 autoantibodies against muscle-specific kinase undergo Fab-arm exchange in myasthenia gravis patients. J Autoimmun. 2017 Feb;77:104-115. doi: 10.1016/j.jaut.2016.11.005. Epub 2016 Dec 10.
Koutsis G, Breza M, Velonakis G, Tzartos J, Kasselimis D, Kartanou C, Karavasilis E, Tzanetakos D, Anagnostouli M, Andreadou E, Evangelopoulos ME, Kilidireas C, Potagas C, Panas M, Karadima G. X linked Charcot-Marie-Tooth disease and multiple sclerosis: emerging evidence for an association. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2018 Sep 8. pii: jnnp-2018-319014. doi: 10.1136/jnnp-2018-319014. [Epub ahead of print]
Lazaridis K, Baltatzidi V, Trakas N, Koutroumpi E, Karandreas N, Tzartos SJ. Characterization of a reproducible rat EAMG model induced with various human acetylcholine receptor domains. J Neuroimmunol. 2017 Feb 15;303:13-21. doi: 10.1016/j.jneuroim.2016.12.011. Epub 2016 Dec 21. PubMed PMID: 28038891.
Lazaridis K, Dalianoudis I, Baltatzidi V, Tzartos SJ. Specific removal of autoantibodies by extracorporeal immunoadsorption ameliorates experimental autoimmune myasthenia gravis. J Neuroimmunol. 2017 Nov 15;312:24-30. doi: 10.1016/j.jneuroim.2017.09.001.
Saxena A, Stevens J, Cetin H, Koneczny I, Webster R, Lazaridis K, Tzartos S, Vrolix K, Nogales-Gadea G, Machiels B, Molenaar PC, Damoiseaux J, De Baets MH, Simon-Keller K, Marx A, Vincent A, Losen M, Martinez-Martinez P. Characterization of an anti-fetal AChR monoclonal antibody isolated from a myasthenia gravis patient. Sci Rep. 2017 Oct 31;7(1):14426. doi: 10.1038/s41598-017-14350-8.
Zagoriti Z. Lagoumintzis G, Perroni G, Papathanasiou G, Papadakis A, Ambrogi V, Tzartos J, and Poulas K. Evidence for association of STAT4 and IL12RB2 variants with Myasthenia gravis susceptibility: what is the effect on gene expression in thymus? J. Neuroimmunol. 2018 ;319:93-99. doi: 10.1016/j.jneuroim.2018.03.008.
English 
Greek 
